Demando: Ĉu Budhismo estas scienca?
Demando: Ĉu Budhismo estas scienca?
Respondo: Antaŭ la respondado, estas plej bone ke ni difinu la vorton "scienco". Laŭ vortaro scienco estas "scio, kiu povas fariĝi sistemo laŭ la faktoj de oniaj vidoj kaj pruvoj por ekspliki la ĝeneralajn naturajn leĝojn. Ĝi estas branĉo de scioj, ĉion el kiuj oni povas studi precize." Iuj aspektoj de Budhismo ne konformas al ĉi tiu difino, tamen la esencaj instruoj de Budhismo, la Kvar Noblaj Veroj, plej konformas al ĝi. Suferado, la unua Nobla Vero, estas sperto, kiun oni povas difini, sperti kaj mezuri. La dua Nobla Vero klarigas, ke sufero havas naturan kaŭzon: la avidon, kiun oni ankaŭ povas difini, sperti kaj mezuri. Ni ne provas ekspliki la suferon per terminoj de metafizika koncepto aŭ mitoj. Laŭ la tria Nobla Vero, Sufero estas forigebla ne per dependo al supernatura estulo, kredo aŭ preĝoj, sed simple per forigo de ĝia kaŭzo. Tio estas komprenebla. La kvara Nobla Vero, metodo por forigi la suferon, denove neniel koncernas metafizikon, sed dependas de konduto en specialaj manieroj. Kaj la konduto estas ankaŭ pruvebla. Budhismo forigas koncepton pri superordinara estaĵo en la maniero kiel scienco, kaj eksplikas la originon kaj okazon de la universo per terminoj de naturaj leĝoj. Ĉio ĉi bone montras la sciencan sintenon. Krome, la konstanta konsilo de la Budho, ke ni ne blinde kredu sed esploru, ekzamenu kaj pripensu laŭ nia propra sperto, sendube havas sciencan naturon. En sia fama Kalama Sutro la Budho diris:
"Ne iru laŭ la revelacio aŭ tradicio; ne iru laŭ rumoro aŭ sanktaj verkoj; ne iru laŭ la onidiro aŭ nura logiko; ne iru laŭ antaŭjuĝo de ideo aŭ alies ŝajna kapablo kaj ne iru laŭ la ideo "Li estas nia instruisto". Sed kiam vi mem scias bone, ke afero estas bona, ke ĝi estas ne kulpigebla, ke ĝi estas laŭdinda laŭ la vidpunto de saĝuloj kaj ke ĝi kondukas al feliĉo, kion oni pruvas per praktikado kaj observado, tiam sekvu la aferon." A.I,188 Do ni povas diri, ke kvankam Budhismo ne estas tute scienca, tamen ĝi efektive havas fortan sciencan sencon kaj certe estas pli scienca ol aliaj religioj. Estas signifoplene, ke Albert Einstein, la plej granda sciencisto en la dudeka jarcento, diris pri Budhismo:
"La estonta religio estos kosma religio. Ĝi superos personan dion kaj evitos dogmojn kaj teoriojn. Kovrante ambaŭ naturan kaj psikan kampojn, ĝi devus baziĝi sur religia senco estiĝinta el la sperto pri ĉiuj aferoj naturaj, psikaj kaj signifoplene komunecaj. Budhismo konformas al ĉi tiu priskribo. Se estas ia religio, kiu povus kontentigi la bezonon de moderna scienco, ĝi certe estas Budhismo."
