Vidi fonton por 16. Klopodo por iluminiĝo

　　16. Klopodo por iluminigxo

　　En la nokto post la bongusta rizo de Sugxata, Gotamo iris al Gaja kaj sercxis tauxgan lokon por sidi kaj mediti. Li trovis banjanarbon kaj sidis en gxia orienta flanko, kiun oni kredis stabila kaj libera de tremo kaj skuado. Sidigxinte kun siaj dorso al la arbo kaj kruroj krucitaj, Gotamo faris firman decidon: “Ecx se miaj hauxto, nervoj kaj ostoj detruigxos kaj mia sango sekigxos, mi ne forlasos la sidejon antaux ol mi atingos la plej altan sagxon, kiu estas nomata la plej supera iluminigxo kaj kondukas al eterna felicxo.” 

　　Li meditis per atento al siaj spiradoj. Estis antauxnokto de la plena luno. Dum la unua parto de la nokto multaj malbonaj pensoj priskribitaj kiel malica dio Mara kaj ties armeo, sin trudis en lian menson. Aperis al li pensoj de deziro, avido, timo kaj alkrocxigxo, sed Gotama ne permesis tiujn pensojn perturbi lian koncentradon. Li sidis pli firme ol antauxe. Li ekperceptis trankvilecon kaj sentimecon kiam li lasis la pensojn aperi kaj malaperi per si mem. En la unua parto de la nokto, li ekhavis povon travidi siajn pasintajn vivojn. 

　　En la dua parto de la nokto Gotamo komprenis la efemerecon de la vivo kaj kiel vivestajxoj mortas nur por denove renaskigxi. En la tria parto de la nokto, li eksciis la kauxzon de cxiuj malbonoj kaj suferoj, kaj kiel liberigxi de tio. Li komprenis kiel cxesigi malgxojon, malfelicxon, suferon, maljunigxon kaj morton.