Vidi fonton por 3-5. La rakonto de Monaĥo Citahato

　　Sagxo ne kreskas se menso ne estas stabila

　　3-5. La rakonto de Monahxo Citahato

　　Homo kun malstabila menso

　　Ne komprenas la veran darmon.

　　Homo kun sxanceligxema konfido

　　Ne povas atingi sagxon.

　　Dum sia restado en la Gxetavana monahxejo, la Budho parolis tiun verson rilate al la monahxo Citahato.

　　Junulo el respektinda familio vivis en Sravastio kiel pasxtisto. Iutage, li iris en la arbaron por sercxi la perditan bovon. Dum la tagmezo li trovis la bovon kaj liberigis la bovaron. Sed suferante de malsato kaj soifo, li pensis: "Mi petos ion de la noblaj monahxoj por mangxi." Do li iris al la monahxoj en la monahxejo, riverencis al ili kaj staris flanke respektoplene. Tiam la monahxoj jam mangxis suficxe, kaj oni metis la restintajn mangxajxon en la tenujon por senutilajxoj. Vidinte la junulon elcxerpigxinta de malsato, la monahxoj diris al li: "Jen mangxajxo. Prenu kaj mangxu." (Kiam budho vivis en la mondo, ofte estis suficxe da rizkacxo kun diversaj sauxcoj). Do la junulo prenis la mangxajxon, mangxis kaj trinkis gxissate. Poste li lavis siajn manojn, riverencis al la monahxoj kaj demandis: "Estimataj sinjoroj, cxu vi iris al iuj domoj laux invito hodiaux?" "Ne, laika discxiplo. Monahxoj cxiam ricevas mangxajxojn per nuna maniero."

　　La junulo pensis: "Malgraux kiel okupitaj kaj aktivaj ni estas, ni neniam havas tiel bongustan rizkacxon kvankam ni laboras sencxese tagnokte. Sed tiuj monahxoj konstante mangxas gxin en sia propra stato. Kial mi restos laikulo pli longe? Mi farigxu monahxo." Do li proksimigxis al la monahxoj kaj petis, ke ili akceptu lin kiel monahxon. La monahxoj konsentis kaj akceptis lin. Post la ordinigxo, li plenumis diversajn devojn grandajn aux malgrandajn. Dum mallonga tempo li farigxis dika kaj komforta, gxuante la abundajn mangxajxojn kaj donacojn, kiuj akumuligxis pro la budha merito, 

　　Tiam li pensis: "Kial mi min vivtenis per almozpeto? Mi denove farigxu laikulo." Do li revenis al sia hejmo. Laborinte en sia domo dum nur kelkaj tagoj, li farigxis maldika kaj malforta. Li diris al si mem: "Kial mi dauxre eltenas la suferon? Mi farigxu monahxo." Do li denove iris al la monahxejo kaj ordinigxis. Sed post kelkaj tagoj kiel monahxo, li denove malkontentigxis kaj revenis al sia laika vivo.

　　"Kial mi devis dauxre havi la vivon de laikulo? Mi farigxu monahxo." Dirinte, li reiris al la monahxoj, riverencis kaj petis, ke ili akceptu lin en la samgo denove. En tiu cxi maniero li anigxis en la samgon kaj forlasis gxin sinsekve ses fojojn. La monahxoj diris inter si: "Tiu cxi homo vivas sub la regado de siaj pensoj." Do ili donis al li nomon "Pensregito, la pliagxa Citahato".

　　Inter liaj revenado kaj forirado el la familio, lia edzino gravedigxis. En la sepa fojo, post kiam li revenis de la arbaro kun siaj kamplaboriloj, li iris en la domon, demetis siaj ilaron kaj eniris la propran cxambron. Li dirante al si: "Mi denove surportos mian flavan robon." Gxuste tiam, lia hazarde trovis sian edzinon dormanta en la lito. Sxia jupo falis; salivo fluis el sxia busxo kaj sxi ronkis kun malfermita busxo. Sxajnis al li, ke sxi estas sxvelinta kadavro. Vidinte tion, li tuj havis novan penson: "Cxio en la mondo estas efemera kaj suferanta." Li diris al si mem: "Pensu, ke mi ne povis firmvole dauxrigi la monahxan vivon pro sxi kiam mi farigxis monahxo cxiufoje!" Alpreninte sian flavan robon, li rekte kuris el la domo kaj volvis la robon cxirkaux sian ventron dum la kurado.

　　Tiam lia bopatrino logxis en la sama domo. Kiam sxi vidis lin forlasinta en tiu cxi maniero, sxi pensis: "La perfidemulo revenis de la arbaro, kuris el la domo kaj surportis sian flavan robon dum la kurado. Li certe denove iras al la monahxejo. Kio tion signifas?" Irinte en la cxambron de la geedzoj, sxi vidis sian filinon dormanta kaj tuj komprenis: "Tio okazis cxar li vidis sxin dormanta, do li nauxzigxis kaj foriris." Sxi haste pusxvekis sian filinon kaj diris al sxi: "Ellitigxu, kiam via edzo vidis vin dormanta, li sentis nauxzon kaj foriris. Li ne plu estos via edzo ekde nun." "Lasu, panjo. Kio gravas cxu li iras aux ne? Li revenos post nur kelkaj tagoj."

　　Dum Citahato pasxis sur sia vojo, li ripetadis la vortojn: "Cxio en la mondo estas efemera kaj suferanta," kaj dume, li atingis frukton de konvertigxo (sotapatti phala). Li sencxese iris al la monahxoj, riverencis al la monahxoj kaj petis, ke ili akceptu lin en la samgo. "Ne," rifuzis la monahxoj, "ni ne akceptos vin en la samgo cxifoje. Kial vi farigxos monahxo? Via kapo jam similas al muelilo." "Estimataj, bonvolu akcepti min en la samgo nur cxifoje." Cxar li helpis ilin antauxe, ili denove akceptis lin en la samgo. Post kelkaj tagoj, li atingis arhantecon kune kun supernaturaj povoj.

　　La monahxoj diris al li: "Frato Citahato, sendube vi decidos sole, kiam vi denove foriros. Cxifoje vi jam restis cxi tie dum longa tempo." "Estimataj sinjoroj, mi foriris kiam mi krocxigxis al la mondajxo. Sed nun mi jam rezignis la krocxigxon al la mondajxo. Mi ne plu deziras foriri." La monahxoj iris al la Budho kaj raportis: "Estimata sinjoro, ni diris tion al la monahxo kaj li diris tion al ni kiel respondon. Li faris mensogon kaj diris malverajxojn." La Budho respondis: "Monahxoj, kiam la menso de mia filo estas malfirma, li ne sciis bonan darmon, do li iris kaj venis. Sed nun li jam rezignis ambaux bonecon kaj malbonecon."

　　Se la menso de iu restas malfirma, se iu ne scias la doktrinon, se ies entuziasmo dauxre sxanceligxema, la sagxo de tiu homo ne povas kreski.

　　Ne plu ekzisas timo por la homo kun la menso ne makulita de pasio, nek influita de malbona volo kaj liberigxinta el ambaux bono kaj malbono, cxar li jam tute vekigxis.