Vidi fonton por 1-1. Rakonto de Ĉakupalo

1-1. Rakonto de Cxakupalo

　　“Menso iras antaux cxiuj travivajxoj.

　　Menso estas ilia cxefo kaj travivajxoj estas faritaj laux la menso.

　　Se iu parolas aux agas

　　kun malbona menso

　　sufero kauxzita de tio sekvas

　　kiel radoj al bovaj hufoj.”

　　Dum sia restado en Gxetavana Monahxejo en Savasto, la Budho diris tion rilate al blinda monahxo Cxakupalo.

　　Foje, Monahxo Cxakupalo venis al Gxetavana monahxejo saluti la Budhon. Li pasxis tien kaj reen meditante en iu nokto kaj piedpremis kelkajn insektojn pro akcidento. Kelkaj monahxoj vizitis la monahxon matene kaj trovis la mortintajn insektojn. Ili pensis pri la ago de la monahxo kaj raportis tion al la Budho. La Budho demandis, cxu ili vidis la monahxon mortigi insektojn. Ili neis, do la Budho diris: “Kiel vi ne vidis lin mortigi, ankaux li ne vidis tiujn vivestajxojn. Krome, kiel monahxo farigxinta arahanto, li havas nenian intencon mortigi. Do li estas senkulpa.” Demandite, kial Cxakupalo estas blinda kvankam li estas arahanto, la Budho rakontis jenan historion:

　　Cxakupalo estis kuracisto en unu el siaj pasintaj vivoj. Foje, li intence blindigis malsanulinon. Antaux tio, tiu virino promesis farigxi lia sklavino kune kun sxiaj infanoj se sxiaj okuloj estos tute kuracitaj. Tamen sxi faris mensogon al la kuracisto pro timo, ke sxi kaj sxiaj infanoj farigxos sklavoj. Sxi diris al li, ke sxia malsano pli gravigxis, malgraux la fakto, ke sxiaj okuloj estas tute resanigitaj. La kuracisto sciis bone, ke sxi trompis lin, li do donis al sxi alian sxminkajxon, kiu faris sxin tute blindaj. La kuracisto perdis sian vidpovon multfoje en siaj postaj vivoj pro la rezulto de sia malbona konduto.

　　　　Cxiu nia travivajxo komencigxis de nia penso. Niaj vortoj kaj kondutoj venis el la penso. Se ni parolas aux agas kun malbonaj pensoj, neeviteble rezultas malplezuraj travivajxoj. Kien ajn ni iras, ni kreas malbonan cirkonstancojn cxar ni havas malbonajn pensojn. Tio tre similas al cxaraj radoj sekvantaj hufojn de bovo jugita al la cxaro. Kune kun la peza sxargxo de la cxaro, la cxaraj radoj sekvas la bovon tirantan la cxaron. La besto estis ligita al la peza sxargxo, de kiu gxi ne povis sin liberigi.