Vidi fonton por 3. Budhismo kaj Ideo pri Dio

　　3.Budhismo kaj ideo pri Dio

　　Demando: Cxu vi budhanoj kredas je dio?

　　Respondo: Ne, ni ne kredas je dio. Estas kelkaj kialoj pri tio. Kiel modernaj sociologoj kaj psikologoj, la Budho vidis, ke multaj ideoj de religioj kaj precipe la ideo pri dio havas sian originon en maltrankvileco kaj timo. La Budho diris:

　　"Regite de timo, homoj iras al sanktaj montoj, sanktaj boskoj, sanktaj arboj kaj altaroj." DP I88

　　Primitivuloj vivis en dangxera kaj malamika mondo. Ilin konstante akompanis timoj al sovagxaj bestoj, al neebleco trovi suficxan mangxajxon, al vundigxo aux malsano, kaj ankaux al naturaj fenomenoj kiel tondro, fulmo kaj vulkanoj. Pro manko de sekureco, ili kreis la ideon pri dioj por doni al si komforton en bonaj tempoj, kuragxon en dangxeraj tempoj kaj konsolon kiam aferoj iras malbone. Gxis nun vi rimarkos, ke homoj estas ofte pli religiemaj en krizaj tempoj. Vi auxdos ilian diron, ke la kredo je dio aux dioj donas al ili forton, kiun ili bezonas por arangxi sian vivon. Ili ofte eksplikas, ke ili kredas je speciala dio, cxar ili pregxis en tempo de bezono kaj iliaj deziroj estis realigitaj. Cxio cxi sxajne subtenas la instruon de la Budho, ke la ideo pri dio estas reago al timo kaj deprimiteco. La Budho instruis, ke ni strebu por kompreni niajn timojn, malpliigi niajn avidojn kaj akcepti trankvile kaj kuragxe la aferojn, kiujn ni ne povas sxangxi. Li anstatauxigis timon per racia kompreno anstataux senracia kredo.

　　La dua kialo, ke la Budho ne kredis je dio estas, ke ne ekzistas multaj atestoj por subteni tian ideon. Estas sennombraj religioj kaj ili cxiuj pretendas, ke nur ili havas la instruon de dio en sia sankta libro, nur ili komprenas la naturon de dio, kaj ekzistas nur ilia propra dio anstataux tiuj de aliaj religioj. Iuj pretendas, ke dio estas vira; iuj pretendas, ke dio estas virina kaj iuj pretendas, ke dio estas neuxtra. Ili cxiuj estas kontentaj, ke trovigxas suficxa atesto por pruvi la ekziston de ilia dio sed ili mokas la ateston uzatan de aliaj religioj por pruvi la ekziston de aliaj dioj. Estas mirinde, ke kvankam tiel multe da malsamaj religioj en tiel multaj landoj klopodas pruvi la ekzistecon de siaj dioj, tamen pri tiuj estajxoj ankoraux mankas reala, konkreta, materiala aux nerefutebla atesto. Budhanoj prokrastas la jugxojn gxis aperas tia atesto.

　　La tria kialo de la Budho ne kredi je dio estas, ke li trovis la kredon ne necesa. Iuj pretendas, ke kredo je dio estas necesa por ekspliki la originon de la universo. Sed scienco jam tre konvinke eksplikis, kiel la universo aperis sen prezenti la ideon pri dio. Iuj pretendas, ke kredo je dio estas necesa por gxui felicxan kaj signifoplenan vivon. Ni denove povas rimarki, ke tio ne estas vera. Sen mencii multajn budhanojn, estas milionoj da ateistoj kaj liberpensuloj, kiuj havas utilan, felicxan kaj signifoplenan vivon sen kredo je dio. Iuj pretendas, ke la kredo je dia potenco estas necesa cxar la homaro estas malforta kaj ne havas forton por sin helpi. La atesto denove indikas kontrauxon. Ni ofte auxdas pri homo, kiu venkis grandan senkapablecon kaj handikapecon, gigantan senesperon kaj malfacilajxon per siaj internaj fortoj kaj propraj penoj sen kredo je dio. Iuj pretendas, ke dio estas necesa por homa savigxo. Sed tiu argumento nur estas bone konvinka se vi akceptas la teologian koncepton de savigxo. Budhanoj ne akceptas tian koncepton. Bazigxinte sur sia propra sperto, la Budho vidis, ke cxiu homo havas kapablon purigi sian menson, disvolvi senfinajn amon, kompatemon kaj perfektan komprenemon. Li turnis atenton de la cxieloj al koro kaj kuragxigis nin trovi solvon al niaj problemoj per nia memkompreno.

　　Demando: Sed se ne estas dioj, kiel aperis la universo?

　　Respondo: Cxiuj religioj havas mitojn kaj rakontojn, per kiuj oni provas respondi tiun cxi demandon. En antikvaj tempoj tiaj mitoj estis tauxgaj, sed en la 21-a jarcento, en la epoko de fiziko, astronomio kaj geologio, tiajn mitojn jam anstatauxis sciencaj faktoj. Scienco jam klarigis la originon de la universo sen helpo de ideo pri dio.

　　Demando: Kion diris la Budho pri la origino de la universo?

　　Respondo: Estas tre interese, ke la budha eksplikado pri la universa origino tre proksimas al la vidpunkto de scienco. En la Aganna Sutro la Budho priskribis, ke la universo detruigxis kaj denove estigxis en la nuna formo dum longa periodo de sennombraj milionoj da jaroj. La unua vivo formigxis sur la surfaco de akvo kaj denove disvolvigxis de simplaj organismoj al la komplikaj post sennombraj milionoj da jaroj. Li diris, ke cxiuj tiuj procezoj iris pro naturaj kauxzoj tute sen komenco aux fino.

　　Demando: Vi diris, ke trovigxas neniu atesto pri la ekzisto de dio, sed kiel okazas mirakloj?

　　Respondo: Multaj homoj kredas, ke mirakloj estas pruvo de ekzisto de dio. Ni auxdis senprudentajn deklarojn, ke resanigxo okazas, sed ni neniam havis sendependan ateston de medicina oficejo aux kuracejo. Ni auxdis peran raporton, ke iu mirakle savigxis el fatalajxo, sed ni neniam akiris propraokulan ateston pri tio, kio eble okazis. Ni auxdis la onidiron, ke pregxo fortigis malsanan korpon aux velkigxintan kruron, sed ni neniam vidis X-radiojn aux ricevis komenton de kuracistoj aux flegistoj. Senprudentaj deklaroj, nerektaj raportoj kaj onidiroj ne estas anstatauxigo de rigora atesto, kaj rigora atesto pri mirakloj estas tre rara. Cxiuokaze, iam okazas aferoj neklarigeblaj kaj neatenditaj. Sed nia nekapableco ekspliki tiajn aferojn ne povas pruvi la ekziston de dioj. Tio nur pruvas, ke niaj scioj estas ankoraux ne perfektaj. Antaux disvolvigxo de moderna medicino, kiam homoj ne sciis kio kauxzas malsanon, ili kredis, ke dio aux dioj donas malsanon kiel punon. Nun ni scias bone, kio kauxzas tiujn aferojn. Do kiam ni estas malsanaj, ni prenas medicinajxon. En la tempo kiam niaj scioj pri la mondo estos pli kompletaj, ni komprenos, kio kauxzas la neklarigeblan fenomenon, kiel ni komprenas nun, kio kauxzas malsanon.

　　Demando：Sed tiel multe da homoj kredas je iom da formo de dio, do gxi devas esti vera.

　　Respondo: Ne. Estis tempo, kiam cxiuj homoj kredis, ke la mondo estas ebena, sed ili cxiuj eraris. La sumo de homoj, kiuj kredas ideon, ne estas mezuro de vereco aux malvereco de tiu cxi ideo. Esplori la faktojn kaj ekzameni la atestojn estas la nura metodo por distingi, cxu la ideo estas vera aux ne.

　　Demando: Do se vi budhanoj ne kredas je dioj, je kio vi kredas?

　　Respondo: Ni ne kredas je dio cxar ni kredas je homo. Ni kredas, ke cxiu homo estas valora kaj grava, ke cxiuj havas sian latentan povon por disvolvigxi en budhon, la homan perfektecon. Ni kredas, ke homoj povas forigi la sensciecon kaj senraciecon, kaj vidi la veron de aferoj. Ni kredas, ke malamo, kolero, malico kaj jxaluzo povas anstatauxigxi per amo, pacienco, malavareco kaj bonkoreco. Ni kredas, ke cxio estas en la mano de cxiuj homoj se ili klopodas laux gvido kaj subteno de budhanaj samideanoj kaj laux inspiro de budha ekzemplo. Kiel diris la Budho:

　　"Neniu savas nin krom ni mem, 

　　Neniu povas kaj neniu alia devas. 

　　Ni mem devas iri la vojon,

　　Sed la Budho klare montris gxin." DP. I65